Η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια αποτελεί μια ιδιαιτέρως συχνή παθολογική κατάσταση κυρίως στις δυτικές κοινωνίες. Από μεγάλες μελέτες φάνηκε, ότι αφορά σε ποσοστό ως και 60% του πληθυσμού. Οι συχνότερες εκδηλώσεις της χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας είναι οι ευρυαγγείες και οι κιρσοί (οι οποίοι άστοχα αποκαλούνται συχνά «φλεβίτες»). Εμείς μιλήσαμε με τον κ. Γεώργιο Γαλανόπουλο MD, PhD, MSc Aγγειοχειρουργό για το τι ακριβώς είναι, πώς δημιουργούνται, πώς αντιμετωπίζονται.
Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια - Τι ακριβώς είναι οι κιρσοί και πώς δημιουργούνται;
Η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια είναι μια παθολογική κατάσταση των φλεβών, όπου οι βαλβίδες των φλεβών δυσλειτουργούν, οδηγώντας σε κακή κυκλοφορία του αίματος. Αυτό προκαλεί συμπτώματα όπως οίδημα, πόνο και την ανάπτυξη φλεβικών ελκών στα κάτω άκρα. Οι κιρσοί είναι φλέβες, οι οποίες έχουν διογκωθεί, λόγω της αυξημένης πίεσης του αίματος στο εσωτερικό τους.
Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή: Οι φλέβες των ποδιών είναι αγγεία, μέσω των οποίων το αίμα από τα πόδια μεταφέρεται στην καρδιά και έπειτα στους πνεύμονες, ώστε να εμπλουτιστεί με οξυγόνο. Σε φυσιολογικές καταστάσεις λοιπόν οι φλέβες επιτρέπουν στο αίμα να μετακινείται μόνο προς την κατεύθυνση της καρδιάς και όχι αντίστροφα. Αυτό γίνεται κυρίως με τη βοήθεια βαλβίδων, που βρίσκονται κατά μήκος των φλεβών. Έτσι οι βαλβίδες αυτές ανοίγουν για να επιτρέψουν στο αίμα να κινηθεί προς την καρδιά και κλείνουν, ώστε να το εμποδίσουν να γυρίσει προς τα κάτω.
Όταν οι βαλβίδες υποστούν βλάβη και δεν είναι σε θέση να κλείνουν ικανοποιητικά, τότε το αίμα αντί να κινείται προς μια κατεύθυνση, δηλαδή προς την καρδιά, αρχίζει να παλινδρομεί και να λιμνάζει μέσα στις φλέβες, αυξάνοντας την πίεση στο εσωτερικό τους και δημιουργώντας τους κιρσούς.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση κιρσών;
Έχει φανεί ότι πολυάριθμοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνισή τους. Η προχωρημένη ηλικία, το γυναικείο φύλο, η παχυσαρκία και βέβαια η κληρονομικότητα είναι μερικοί από αυτούς. Η παρατεταμένη ορθοστασία, αλλά και η καθιστική ζωή είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες κινδύνου μιας και συντελούν στην προαναφερθείσα αύξηση της πίεσης στις φλέβες και στην προοδευτική καταστροφή των βαλβίδων. Είναι προφανές, ότι συνήθως δεν αρκεί μόνο ένας από τους παράγοντες αυτούς για να δημιουργηθούν κιρσοί, αλλά συνδυασμός αυτών.
Ποια είναι τα συμπτώματα των κιρσών;
Τα συμπτώματα ποικίλλουν από ασθενή σε ασθενή και συνήθως είναι εντονότερα σε γυναίκες ασθενείς. Συχνά γυναίκες ασθενείς αναφέρουν εντονότερα συμπτώματα κατά την έμμηνη ρύση, γεγονός που υποδηλώνει ορμονική συμμετοχή. Άλλα συμπτώματα είναι: αίσθημα βάρους, κνησμός (φαγούρα), αίσθημα κόπωσης των ποδιών, νυχτερινές κράμπες, πόνος που χειροτερεύει με την ορθοστασία. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να περιορίσουν τις καθημερινές δραστηριότητες σε σημαντικό βαθμό, χειροτερεύουν όσο περνάει η μέρα, ενώ βελτιώνονται όταν οι ασθενείς ανυψώνουν τα πόδια, περπατάνε ή ασκούνται.
Ποια τα προβλήματα και οι επιπλοκές, που μπορεί να προκύψουν;
Όταν το αίμα λιμνάζει στις φλέβες των ποδιών και παλινδρομεί, πυροδοτείται μια χρόνια φλεγμονώδης κατάσταση, που μετά από καιρό μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο δέρμα της κνήμης. Αυτές οι αλλοιώσεις είναι είτε αλλαγή του χρώματος, έκζεμα, σκλήρυνση είτε ακόμα και δημιουργία έλκους (πληγής). Το έλκος με τη σειρά του κάποιες φορές επιμολύνεται (εισχωρούν μικρόβια) και η αντιμετώπισή του γίνεται πολυπλοκότερη. Άλλη πιθανή επιπλοκή των κιρσών είναι η θρόμβωση. Πρόκειται όμως για επιφανειακή θρόμβωση, που αν δεν επεκταθεί στις φλέβες, που βρίσκονται βαθιά στο πόδι (εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο) δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Τέλος, η αιμορραγία από τον τραυματισμό κάποιου κιρσού ή από την περιοχή φλεβικού έλκους είναι μια ακόμα επιπλοκή.
Πώς μπορεί να διαγνωσθεί η Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια και οι κιρσοί;
Η διάγνωση για τη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια βασίζεται στο ιστορικό του ασθενή, την κλινική εξέταση από ειδικό αγγειοχειρουργό και τη διενέργεια duplex υπερηχογραφήματος (το λεγόμενο Triplex), μέσω του οποίου επιβεβαιώνεται η διάγνωση για τη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια και σχεδιάζεται με λεπτομέρεια η στρατηγική αντιμετώπισης του προβλήματος.
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος
Κατ’ αρχάς, υπάρχουν γενικές οδηγίες, που δίνονται σε όλους τους ασθενείς με Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια: η αποφυγή ορθοστασίας, η απώλεια βάρους (σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς), η τακτική βάδιση, η άσκηση, η αποφυγή ψηλοτάκουνων ή επίπεδων παπουτσιών. Κάποιοι ασθενείς με Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια οφελούνται από τη λήψη φλεβοτονικών φαρμάκων (εμποδίζουν σε κάποιο βαθμό το αίμα να λιμνάζει), ενώ οι ελαστικές κάλτσες βοηθούν σημαντικά στη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν ο ασθενής αγοράσει τις ελαστικές κάλτσες θα πρέπει να εξεταστεί κλινικά, ώστε να εκτιμηθεί, αν ο συγκεκριμένος ασθενής μπορεί να φορέσει κάλτσα και ποιο είδος κάλτσας είναι καταλληλότερο γι’ αυτόν. Είναι προφανές, ότι τα φάρμακα και οι κάλτσες δεν υποκαθιστούν τη χειρουργική επέμβαση, η οποία κατέχει εξέχουσα θέση στη θεραπεία για τη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια.
Υπάρχουν εξελιγμένες και μοντέρνες τεχνικές αντιμετώπισης του προβλήματος;
Τα τελευταία χρόνια η αναζήτηση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών σε συνδυασμό με την τεχνολογική εξέλιξη οδήγησαν στην ανάπτυξη ενός μοντέρνου τρόπου προσέγγισης για τη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια. Τεχνικές, όπως η χρήση laser, ραδιοσυχνοτήτων, ειδικών κολλών έχουν σχεδόν καταστήσει παρωχημένη την παλιά επέμβαση για τη Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια, κατά την οποία ολόκληρη ή τμήμα της πάσχουσας φλέβας αφαιρούνταν, υπό γενική συνήθως αναισθησία. Η φιλοσοφία των νεότερων τεχνικών έγκειται στο γεγονός, ότι η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία ή καθόλου αναισθησία (αναλόγως της τεχνικής, που χρησιμοποιείται) και ο ασθενής αμέσως μετά την επέμβαση κινητοποιείται και αποχωρεί μόνος του από τη χειρουργική αίθουσα. Τα τεράστια οφέλη της άμεσης κινητοποίησης των ασθενών είναι γνωστά. Άλλη μια σημαντική διαφορά των νέων τεχνικών είναι ότι η πάσχουσα φλέβα δεν αφαιρείται αλλά η ενέργεια, που της δίνεται μέσω του laser ή των ραδιοσυχνοτήτων της προκαλούν δομικές αλλαγές, που οδηγούν στη συρρίκνωση και ουσιαστικά στην εξαφάνισή της. Αντίστοιχα αποτελέσματα επιτυγχάνονται και όταν χορηγούνται με ειδικές συσκευές κόλλες εντός της φλέβας. Είναι αξιοσημείωτο, ότι στα οφέλη των νέων τεχνικών συγκαταλέγεται και το αισθητικό αποτέλεσμα. Οι τομές αποφεύγονται, αφού η φλέβα δεν αφαιρείται αλλά καταστρέφεται, ενώ αν χρειαστεί σε κάποιες περιπτώσεις να γίνουν τομές, αυτές είναι τόσο περιορισμένου μήκους, που συνήθως δεν απαιτούν καν συρραφή με ράμμα!
Γεώργιος Γαλανόπουλος MD, PhD, MSc
Aγγειοχειρουργός
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Μετεκπαιδευθείς στη φλεβολογία στο ERASMUS MC Ολλανδίας
Συνεργάτης ΙΑΣΩ General