Φλεβική θρόμβωση και πτήσεις – Πως συνδέονται;
Το 1954 δημοσιεύεται για πρώτη φορά η περίπτωση ενός γιατρού, που ταξιδεύοντας αεροπορικώς από τη Βοστώνη στο Καράκας, ταξίδι διάρκειας 14 ωρών, ανέπτυξε εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση. Από τότε λοιπόν είναι γνωστή η συσχέτιση, που υπάρχει ανάμεσα στα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια και τη θρόμβωση – πνευμονική εμβολή. Το 1977 μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε ο όρος «σύνδρομο οικονομικής θέσης», για να περιγράψει την κατάσταση αυτή. Πιο πρόσφατα, το 2001 η εφημερίδα Τhe Guardian δημοσίευσε πως μια 27χρονη γυναίκα απεβίωσε από πνευμονική εμβολή μετά από αεροπορικό ταξίδι από την Αυστραλία στο Λονδίνο. Εμείς ρωτήσαμε τον Γεώργιο Γαλανόπουλο MD, PhD, MSc, Αγγειοχειρουργό, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών νας μας μιλήσει πιο επισταμένως για τη φλεβική θρόμβωση, αλλά να μας πει και ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο.
Τι ονομάζεται εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και τι πνευμονική εμβολή;
Η θρόμβωση αποτελεί τη συνισταμένη, θα λέγαμε, πολλών συνιστωσών. Με απλά λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση της θρόμβωσης αρκετοί παράγοντες. Κατ’ αρχάς η έλλεψη ή ο περιορισμός της κίνησης μέσα στο αεροπλάνο παίζει καθοριστικό ρόλο. Σε φυσιολογικές συνθήκες, όταν περπατάει κανείς, συσπώνται οι μυς του ποδιού, οι φλέβες που βρίσκονται μέσα σε αυτούς συμπιέζονται, οπότε το αίμα ωθείται προς την καρδιά και δε λιμνάζει. Αν λοιπόν δεν περπατάει κανείς ελεύθερα, πράγμα που μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού, τότε οι φλέβες διογκώνονται και το αίμα τείνει να συσσωρεύεται. Όταν το αίμα λιμνάζει και δε ρέει ελεύθερα προς την καρδιά, πήζει και κατά συνέπεια έχουμε θρόμβωση. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, η διάρκεια του ταξιδιού παίζει σημαντικό ρόλο. Έχει παρατηρηθεί, ότι η θρόμβωση είναι συχνότερη σε ταξίδια διάρκειας άνω των 8 ωρών. Αυτό βέβαια δε σημαίνει, ότι αποκλείεται να συμβεί και μετά από συντομότερα ταξίδια. Συνεπώς, όσο πιο πολλή ώρα είναι καθισμένος και ακίνητος κανείς τόσο πιο πιθανό είναι να πάθει θρόμβωση. Για ευνόητους λόγους, η θρόμβωση φαίνεται πως σχετίζεται και με το σωματότυπο του ταξιδιώτη. Επιβάτες με μεγάλο ύψος, που είναι στριμωγμένοι σε μια αεροπορική θέση πραγματοποιούν ακόμα λιγότερες κινήσεις με τα πόδια τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Αντίστοιχα, οι παχύσαρκοι ή γενικά οι άνθρωποι με δυσκολία κινήσεων είναι πιο επιρρεπείς. Άλλοι λόγοι έχουν να κάνουν με παθήσεις, που μπορεί να έχει ο επιβάτης, όπως θρομβοφιλία, καρκίνος, κιρσοί, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση ή τραύμα, χρήση αντισυλληπτικών ιδίως από καπνίστριες, προηγούμενη θρόμβωση, προχωρημένη ηλικία, εγκυμοσύνη κ.ά.
Πόσο συχνή είναι η θρόμβωση μετά από τέτοια ταξίδια;
Από μελέτες έχει προκύψει, ότι μετά από ταξίδια διάρκειας άνω των 8 ωρών το 2 ως 10% των επιβατών μπορεί να εμφανίσει εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση.
Πόσο καιρό μετά το πολύωρο ταξίδι εκδηλώνεται η θρόμβωση;
Έχει παρατηρηθεί, ότι συνήθως 2 με 3 μέρες μετά την πτήση, οι ασθενείς αρχίζουν να εκδηλώνουν τα συμπτώματα της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να κάνουν κάποιον να ανησυχεί;
Σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε, ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχουν συμπτώματα ή είναι πολύ ήπια. Αντίθετα τις πιο πολλές φορές οι ασθενείς εκδηλώνουν οίδημα (πρήξιμο) στη γαστροκνημία (γάμπα) ή ακόμα και σε όλο το πόδι, το οποίο είναι ιδιαίτερα επώδυνο.
Πώς γίνεται η διάγνωση και πώς αντιμετωπίζεται η θρόμβωση;
Η διάγνωση είναι κατά βάση κλινική και επιβεβαιώνεται με έγχρωμο duplex υπερηχογράφημα, γνωστό και ως τρίπλεξ. Όταν αρχίσει κανείς να έχει οίδημα και πόνο στο κάτω άκρο, αιφνίδιας έναρξης και ιδιαίτερα αν έχει προηγηθεί πολύωρο ταξίδι θα πρέπει να απευθύνεται άμεσα σε αγγειοχειρουργός, ώστε αν επιβεβαιωθεί η διάγνωση της θρόμβωσης, να ξεκινήσει άμεσα αντιπηκτική αγωγή. Η άμεση έναρξη αντιπηκτικής αγωγής περιορίζει τη θρόμβωση και μειώνει την πιθανότητα πνευμονικής εμβολής.
Υπάρχουν μέτρα πρόληψης και αποφυγής της θρόμβωσης;
Βεβαίως. Είναι προφανές, ότι όλοι οι ασθενείς υψηλού κινδύνου για φλεβική θρόμβωση (καρκινοπαθείς, παχύσαρκοι, θρομβοφιλικοί, πρόσφατα χειρουργημένοι κ.λπ.), καλό θα ήταν να επισκεφτούν έναν αγγειοχειρουργό, ο οποίος μελετώντας κάθε περίπτωση χωριστά μπορεί να εκτιμήσει τον κίνδυνο και να συστήσει διάφορα προφυλακτικά μέτρα, όπως ελαστικές κάλτσες ή ακόμα και αντιπηκτικά φάρμακα σε μικρή δόση. Σε γενικό επίπεδο όμως, καλό θα ήταν όποιος πραγματοποιεί μακρινό αεροπορικό ταξίδι να σηκώνεται ανά μια ώρα από τη θέση του και να περπατάει στο διάδρομο του αεροσκάφους, όσο είναι στη θέση του ανά τακτά χρονικά διαστήματα να πιέζει τα δάχτυλα των ποδιών στο πάτωμα, σηκώνοντας τις φτέρνες και αντίστροφα να πιέζει τις φτέρνες σηκώνοντας τα δάχτυλα, ώστε να συσπώνται οι μύες της γάμπας και να αποφεύγεται η συσσώρευση του αίματος στο φλεβικό δίκτυο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε να πίνουμε αρκετό νερό, διότι η αφυδάτωση ευνοεί τη θρόμβωση. Άλλωστε υπάρχουν μειωμένα επίπεδα υγρασίας στην καμπίνα των επιβατών, που σε συνδυασμό με κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης μπορεί να αφυδατώσουν τον επιβάτη.
Δημοσιέυθηκε στο EnterTV
Γεώργιος Γαλανόπουλος MD, PhD, MSc
Αγγειοχειρουργός
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Μετεκπαιδευθείς στη Φλεβολογία στο Erasmus MC Ολλανδίας
Συνεργάτης «ΙΑΣΩ General»